G-7 ve E-7 ülkeleri karşılaştırması ve değişen güç dengeleri:
Sanayide üretilen artı değerin GSYİH'daki payına göre yapısal değişim
G-7 ülkelerinde sanayide üretilen artı değerin GSYİH'daki payı:
Verili dönem içinde söz konusu bu ülkelerde GSYİH'da sanayide üretilen artı değerin payı küçümsenemeyecek oranlarda gerilemiştir. GSYİH'da sanayide üretilen artı değerin payı en çok İngiltere'de gerilemiştir. Bu ülkeyi diğer ülkeler takip etmiştir. Böylece sanayide artı değerin GSYİH'daki payı İngiltere'de yüzde 42,1'den yüzde 22,56'ya (19,54 puanlık bir gerileme); ABD'de yüzde 35,24'ten yüzde 21,29'a (13,95 puanlık bir gerileme); Japonya'da yüzde 45,31'den yüzde 27,97'ye (17,34 puanlık bir gerileme); Almanya'da yüzde 48,09'dan yüzde 29,64'e (18,45 puanlık bir gerileme); Fransa'da yüzde 34,94'ten yüzde 20,28'e (14,66 puanlık bir gerileme); İtalya'da yüzde 39,29'dan yüzde 26,93'e (12,36 puanlık bir gerileme); Kanada'da 1970-2006 arasında yüzde 38,05'ten yüzde 31,82'ye (6,23 puanlık bir gerileme) ve dünya ortalaması olarak da yüzde 38,17'den yüzde 26,96'ya (1,21 puanlık bir gerileme) düşmüştür. Bazı ülkelerde bu pay 1970'de neredeyse yüzde 50'den üçte bire; bazılarında üçte birden beşte bire düşmüştür. Dünya ortalamasındaki gerileme oranının nispeten az olması, başka ülkelerde sanayi üretiminin arttığının bir göstergesidir. Bu ülkelerde GSYİH'da sanayide elde edilen artı değerin payı verili dönem içinde genellikle yüzde 50 bandından yüzde 30 ila yüzde 20 bandına kadar gerilemiştir.
(Yaşanmakta olan ekonomik krizin etkisinin geçici olmasından dolayı yukarıdaki verilerde 2009 değerlerini hesaba katmadık).
G-7 ülkelerinde sanayide üretilen artı değerin GSYİH'daki payı
| ||||||||
Yıllar
|
ABD
|
Japonya
|
Almanya
|
Fransa
|
İngiltere
|
İtalya
|
Kanada
|
Dünya
|
1970
|
35,24
|
45,31
|
48,09
|
34,94
|
42,1
|
39,29
|
38,05
|
38,17
|
1980
|
33,53
|
40,68
|
41,06
|
31,79
|
40,71
|
38,07
|
36,89
|
37,04
|
1990
|
27,86
|
39,14
|
37,34
|
27,09
|
34,07
|
32,09
|
31,31
|
33,1
|
2000
|
23,44
|
32,4
|
30,25
|
22,9
|
27,3
|
28,43
|
33,21
|
28,92
|
2005
|
22,22
|
30,45
|
29,52
|
20,68
|
23,47
|
26,87
|
32,36
|
27,97
|
2007
|
21,77
|
29,44
|
30,43
|
20,51
|
23,13
|
27,53
|
31,82 (2006)
|
27,65
|
2008
|
21,29
|
27,97
|
29,64
|
20,28
|
22,56
|
26,93
|
-
|
26,96
|
2009
|
-
|
-
|
26,47
|
18,84
|
21,04
|
25,06
|
-
|
-
|
Bkz.: World Bank, World Development Indicators.
| ||||||||
GSYİH'da sanayide elde edilen artı değerin payının azalması, açık ki bu ülkelerde sanayisizleşmenin söz konusu olduğunu gösterir.
E-7 ülkelerinde sanayide üretilen artı değerin GSYİH'daki payı:
Bu kategoride ele alınan ülkelerde sanayide üretilen artı değerin GSYİH'daki payında farklı bir gelişmenin olduğunu görüyoruz. Aslında bu ülkeler burjuvazi tarafından “yükselen pazarlar” olarak değerlendirildiği için hepsinde sanayi üretiminin GSYİH'daki payının sürekli ve hızla yükselmesi gerekir. Bu pay Çin'de zaten yüksek ve verili dönem içinde yüzde 40,49'dan yüzde 47,45'e çıkıyor. Hindistan'da beşte birden (yüzde 20,79) yaklaşık üçte bire (yüzde 28,22); Türkiye'de de yine yaklaşık beşte birden (yüzde 22,5) dörtte bire (yüzde 27,6); Endonezya'da yüzde 32,15'ten yüzde 48,79'a ve Meksika'da da yüzde 32,15'ten yüzde 34,81'e çıkıyor. Ama diğer taraftan Rusya ve Brezilya'da sanayide elde edilen artı değerin GSYİH'daki payı azalıyor. Bu azalma 1990'dan itibaren Türkiye'de de görülmektedir. Her halükarda bu ülkelerde sanayinin GSYİH'daki payında olağanüstü bir artış olmamıştır.
E-7 ülkelerinde sanayide üretilen artı değerin GSYİH'daki payı
| ||||||||
Yıllar
|
Çin
|
Hindistan
|
Endonezya
|
Meksika
|
Rusya
|
Brezilya
|
Türkiye
|
Dünya
|
1970
|
40,49
|
20,79
|
32,15
|
32,15
|
-
|
38,3
|
22,5
|
38,17
|
1980
|
48,22
|
24,69
|
41,72
|
33,65
|
-
|
43,83
|
23,8
|
37,04
|
1990
|
41,34
|
26,88
|
39,12
|
28,42
|
48,35
|
38,69
|
32,2
|
33,1
|
2000
|
45,92
|
26,19
|
45,93
|
28,02
|
37,95
|
27,73
|
31,5
|
28,92
|
2005
|
47,37
|
28,14
|
47,46
|
33,97
|
33,08
|
29,27
|
28,5
|
27,97
|
2007
|
47,34
|
29,04
|
48,17
|
35,31
|
36,44
|
27,65
|
28,3
|
27,65
|
2008
|
47,45
|
28,22
|
48,79
|
36,42
|
35,91
|
27,91
|
27,6
|
26,96
|
2009
|
46,3
|
26,97
|
49,09
|
34,81
|
32,81
|
25,42
|
25,79
|
-
|
Bkz.: World Bank, World Development Indicators.
| ||||||||
1970-2008 arasında, 38 sene içinde bu emperyalist ve “yükselen” ülkelerin, sanayide elde edilen artı değerin GSYİH'daki payı bakımından konumları tamamen değişmiştir. ABD ve Fransa, sanayide elde edilen artı değerin GSYİH'daki payı bakımından söz konusu bu ülkelerin hepsinden de geride durumdalar. Japonya ve Almanya, ancak Hindistan, Brezilya ve Türkiye'nin önünde.
G-7 ülkelerinde sanayide üretilen artı değerin GSYİH'daki payı
| |||||||
Yıllar
|
ABD
|
Japonya
|
Almanya
|
Fransa
|
İngiltere
|
İtalya
|
Kanada
|
1970
|
35,24
|
45,31
|
48,09
|
34,94
|
42,1
|
39,29
|
38,05
|
2007
|
21,77
|
29,44
|
30,43
|
20,51
|
23,13
|
27,53
|
-
|
2008
|
21,29
|
27,97
|
29,64
|
20,28
|
22,56
|
26,93
|
31,82 (2006)
|
E-7 ülkelerinde sanayide üretilen artı değerin GSYİH'daki payı
| |||||||
Yıllar
|
Çin
|
Hindistan
|
Endonezya
|
Meksika
|
Rusya
|
Brezilya
|
Türkiye
|
1970
|
40,49
|
20,79
|
32,15
|
32,15
|
-
|
38,3
|
22,5
|
2007
|
47,34
|
29,04
|
48,17
|
35,31
|
36,44
|
27,65
|
28,3
|
2008
|
47,45
|
28,22
|
48,79
|
36,42
|
35,91
|
27,91
|
27,6
|
Tarım sektöründeki değişim de göz önünde tutulursa sanayi üretiminin GSYİH'da artan payı E-7 ülkelerinde ekonomide geriye dönüşümü olmayan bir yapısal değişimin gerçekleşmiş olduğunu gösterir. Bu türden veriler, bu ve benzer konumda olan başka ülkelerin tarım-sanayi ülkesi olmaktan çıkarak sanayi-tarım ülkesi olma özelliği kazandıklarını gösterir; geriye dönüşümü olmayan gelişme işte tam da budur (Türkiye ekonomisi bu değişimi geçen yüzyılın '80'li yıllarında yaşadı. Bkz.: İ. Okçuoğlu, “Türkiye'de Kapitalizmin Gelişmesi ve İç Pazarın Oluşma Süreci”, kitap 3). Krizden dolayı yabancı sermaye gidebilir, montaj sanayi değerlendirmesi yapıyorsanız, yabancı sermaye monte ettiği sanayii söküp götürebilir, ama toplumda sanayileşmeden; kapitalist ilişkilerden kaynaklana değişimi de alıp götüremez!
İhracatın GSYİH'daki payına göre yapısal değişim
G-7 ülkelerinde ihracatın GSYİH'daki payı:
ABD ve Japonya, dünyanın en büyük ihracatçı ülkeleri olarak bilinir. Bunun bir yanılgı olduğunu bu verilerden anlıyoruz. Bu ülkeler aynı zamanda kendi ürünleri için muazzam bir iç pazardır, dolayısıyla üretimlerinin çok önemli bir kısmını ülke içinde tüketiyorlar. Bu nedenle Amerikan GSYİH'sında ihracatın payı 1970'den 2008'e 7 puan ve Japonya'nınkinde de 6,8 puan artarken, bu artış 1970'den 2008'e Almanya açısından yaklaşık 3 misliydi (31,1 puan); Fransa açısından 11 puan, İngiltere açısından 6,9, İtalya açısından 13,1 ve Kanada açısından da 13 puandı. Dünya çapında GSYİH'da ise ihracatın payı 15,7 puan artıyordu.
G-7 ülkelerinde ihracatın GSYİH'daki payı (Mal ve hizmet ihracı)
| ||||||||
Yıllar
|
ABD
|
Japonya
|
Almanya
|
Fransa
|
İngiltere
|
İtalya
|
Kanada
|
Dünya
|
1970
|
5,8
|
10,7
|
16,4
|
15,7
|
22,3
|
15,8
|
22,3
|
13,6
|
1980
|
10,1
|
13,5
|
20,2
|
21
|
27,1
|
21
|
28,1
|
18,7
|
1990
|
9,6
|
10,4
|
24,8
|
21,2
|
24
|
19,2
|
25,8
|
18,9
|
2000
|
11
|
11
|
33,4
|
28,6
|
27,6
|
27,1
|
45,6
|
24,4
|
2005
|
10,4
|
14,3
|
41,1
|
26,1
|
26,4
|
25,9
|
37,8
|
26,8
|
2007
|
11,8
|
17,6
|
46,9
|
26,5
|
26,7
|
29
|
35
|
28,7
|
2008
|
12,8
|
17,5
|
47,5
|
26,7
|
29,2
|
28,9
|
35,3
|
29,3
|
2009
|
11,2
|
12,5
|
40,8
|
23
|
27,7
|
24
|
28,7
|
24,2
|
Bu veriler, ihraç yapmayan bir Amerikan ve Japon ekonomisinin iç pazara yüklenerek belli bir dönem ayakta kalabileceğini, ama başta Alman olmak üzere Fransız ve İngiliz ekonomilerinin ihracatsız pek var olamayacaklarını göstermektedir. Özellikle Almanya'da ihracatın GSYİH'nın neredeyse yarısını oluşturması bu ülkenin dünya ekonomisindeki gelişmelere ne denli bağımlı olduğunu gösterir.
GSYİH'da ihracatın payının dünya çapında hızlı artışı, diğer ülkelerde ihracatın hızlı artışından kaynaklanmaktadır.
E-7 ülkelerinde ihracatın GSYİH'daki payı:
E-7 ülkeleri, GSYİH'da ihracatın payı bakımından adeta bir devrim gerçekleştirmişler. Sadece 38 sene içinde GSYİH'da ihracatın payı Çin'de 13,4 misli (32,4 puan); Hindistan'da yaklaşık 6,2 misli (19,7 puan); Rusya'da (1990) yüzde 61 oranında (11,1 puan); Brezilya'da yaklaşık 2 misli (6,7 puan); Endonezya'da 2,2 misli (16,3 puan); Meksika'da 3,6 misli (20,5 puan) ve Türkiye'de de yaklaşık 5,5 misli (19,5 puan) artıyor. Brezilya hariç diğer ülkelerde ihracatın GSYİH'daki payının yüksek oranda olması bu ülkeler açısından ihracatın ne denli önemli olduğunu gösterir. GSYİH'da ihracatın payının çok hızlı artması ve önemli olması, aşağıda da göreceğimiz gibi, bu ülkelerin sanayileşmede devasa adımlar atmış olduklarını gösterir. Bu veriler, bu ülke ekonomilerinde yapısal değişimin gerçekleşmiş olduğunu da göstermektedir.
E-7 ülkelerinde ihracatın GSYİH'daki payı
| ||||||||
Yıllar
|
Çin
|
Hindistan
|
Endonezya
|
Meksika
|
Rusya
|
Brezilya
|
Türkiye
|
Dünya
|
1970
|
2,6
|
3,8
|
13,5
|
7,7
|
-
|
7
|
4,4
|
13,6
|
1980
|
10,6
|
6,2
|
34,2
|
10,7
|
-
|
9,1
|
5,2
|
18,7
|
1990
|
16,1
|
7,1
|
25,3
|
18,6
|
18,2
|
8,2
|
13,4
|
18,9
|
2000
|
23,3
|
13,2
|
41
|
30,9
|
44,1
|
10
|
20,1
|
24,4
|
2005
|
37,1
|
19,3
|
34,1
|
27,1
|
35,2
|
15,1
|
21,9
|
26,8
|
2007
|
38,4
|
20,4
|
29,4
|
28,2
|
30,2
|
13,4
|
22,3
|
28,7
|
2008
|
35
|
23,5
|
29,8
|
28,2
|
29,3
|
13,7
|
23,9
|
29,3
|
2009
|
26,7
|
19,6
|
24,1
|
27,8
|
27,7
|
11,1
|
23,2
|
24,2
|
Aşağıdaki karşılaştırmalı veriler, her iki grupta GSYİH'da ihracatın verili dönem başında ve sonunda önemini, gelişme hızını göstermektedir. Bu aynı zamanda gelişen ülkelerde ihracatın dünya ihracatında artan önemini de göstermektedir.
G-7 ülkelerinde ihracatın GSYİH'daki payı (mal ve hizmet ihracı)
| |||||||
Yıllar
|
ABD
|
Japonya
|
Almanya
|
Fransa
|
İngiltere
|
İtalya
|
Kanada
|
1970
|
5,8
|
10,7
|
16,4
|
15,7
|
22,3
|
15,8
|
22,3
|
2008
|
12,8
|
17,5
|
47,5
|
26,7
|
29,2
|
28,9
|
35,3
|
E-7 ülkelerinde ihracatın GSYİH'daki payı
| |||||||
Yıllar
|
Çin
|
Hindistan
|
Endonezya
|
Meksika
|
Rusya
|
Brezilya
|
Türkiye
|
1970
|
2,6
|
3,8
|
13,5
|
7,7
|
-
|
7
|
4,4
|
2008
|
35
|
23,5
|
29,8
|
28,2
|
29,3
|
13,7
|
23,9
|
E-7 ülkeleri, ihracatın GSYİH'daki payı bakımından ABD ve Japonya ile değil, diğer emperyalist ülkelerle karşılaştırılabilir. Veriler, E-7 ülkelerinin ihracatın GSYİH'daki payı bakımından bir Almanya'dan, Fransa ve İngiltere'den hiç de geri olmadıklarını göstermektedir.
Meta ticaretinin GSYİH'daki payına göre yapısal değişim
G-7 ülkelerinde meta ticaretinin GSYİH'daki payı:
Bu karşılaştırma ekonomide sanayileşmenin ve sanayisizleşmenin de bir göstergesidir. Sadece meta ürünleri ticaretinin GSYİH'daki oranı o ülkede neyin daha ziyade ticarete konu olduğunu gösterir.
1970'li yılların başında belirginleşen emperyalist ülkelerde ekonomide büyüme oranlarındaki genel küçülme eğiliminden dolayı ve 1974/75 dünya ekonomik krizinden sonra tekellerin yoğun üçlü tedbiri (ihracatta, yatırımlarda ve rasyonelleştirmede yoğunlaşma) uygulamaya koymalarından önce yaklaşan krizin de etkisiyle ihracata yüklenmelerini verilerde görüyoruz. 1970-1973 arası ihracat ve meta ticareti verilerini 1974 verileriyle karşılaştırdığımızda 1974 yılının kırılma yılı olduğunu; bu yıla kadar sıçramalı bir gelişmenin olduğunu görüyoruz. İhracata yüklenme bir biçimde; inişler-çıkışlar göstererek, istikrarsızca 1980'li yılların yarısına kadar devam etmiştir.
1970-2008 arasında GSYİH'da meta ticaretinin payı ABD'de 2,8 misli; Japonya'da yaklaşık 1,7 misli; Almanya'da yaklaşık 2,4 misli; Fransa'da 1,8 misli; İngiltere'de 1,2; İtalya'da 1,8 misli; Kanada'da 1,6 misli ve dünya ortalamasında da 2,5 misli artmıştır.
G-7 ülkelerinde meta ticaretinin GSYİH'daki payı
| ||||||||
Yıllar
|
ABD
|
Japonya
|
Almanya
|
Fransa
|
İngiltere
|
İtalya
|
Kanada
|
Dünya
|
1970
|
8,4
|
18,54
|
30,73
|
25,33
|
33,1
|
25,79
|
36
|
21,15
|
1974
|
14,1
|
25,27
|
36,9
|
31,2
|
46,7
|
37,21
|
43,65
|
31,2
|
1980
|
17,4
|
25,37
|
41,42
|
36,3
|
41,6
|
38,89
|
48,45
|
36,02
|
1984
|
14,6
|
23,98
|
32,13
|
38,82
|
45,3
|
37,86
|
48,41
|
32,13
|
1990
|
15,8
|
17,1
|
45,31
|
36,24
|
40,3
|
31,08
|
43,05
|
32,18
|
2000
|
20,9
|
18,4
|
55,2
|
50,19
|
42,9
|
43,68
|
71,93
|
40,79
|
2005
|
21,3
|
24,4
|
62,69
|
45,08
|
39,4
|
42,64
|
60,23
|
46,7
|
2007
|
23,2
|
30,53
|
71,38
|
45,89
|
37,9
|
47,82
|
56,94
|
50,64
|
2008
|
23,8
|
31,61
|
72,4
|
46,65
|
40,8
|
48,12
|
58,4
|
53,12
|
2009
|
18,85
|
22,35
|
62
|
39,43
|
38,36
|
38,74
|
48,4
|
42,79
|
Meta ticaretinin GSYİH'ya oranları bu ticaretin söz konusu bu ülkeler açısından ne denli önemli olduğunu da gösterir. Almanya'da meta ticareti GSYİH'nın üçte ikisini; ABD'de beşte birini; Japonya'da üçte birini; biraz abartırsak Fransa ve İngiltere'de yarısını, Kanada'da yarıdan çoğunu ve dünya ortalamasının da yarısını oluşturuyordu.
E-7 ülkelerinde meta ticaretinin GSYİH'daki payı:
Meta ticaretinin GSYİH'daki payı bakımından E-7 ülkelerinin bazılarında (Çin, Hindistan, Meksika ve Türkiye) olağanüstü denebilecek sıçramalı bir gelişme olmuştur: 1970-2008 arasında meta ticaretinin GSYİH'daki payı Çin'de 11,3 misli; Hindistan'da 6,2 misli; Endonezya'da 2,4 misli; Meksika'da 5,1 misli; Rusya'da 1,5 misli (1994-2008), Brezilya'da 1,7 misli ve Türkiye'de 5,1 misli artmıştır.
Rusya ve Brezilya'da meta ticaretinin GSYİH'daki payındaki artış oranları nispeten düşük, ama emperyalist ülkelerdeki artıştan hiç aşağı değildir.
E-7 ülkelerinde meta ticaretinin GSYİH'daki payı
| ||||||||
Yıllar
|
Çin
|
Hindistan
|
Endonezya
|
Meksika
|
Rusya
|
Brezilya
|
Türkiye
|
Dünya
|
1970
|
5,01
|
6,78
|
21,84
|
10,87
|
-
|
13,2
|
8,99
|
21,15
|
1980
|
20,08
|
12,76
|
41,97
|
20,67
|
-
|
19,19
|
15,73
|
31,2
|
1990
|
32,34
|
13,09
|
41,52
|
32,07
|
29,88 (1994)
|
11,68
|
23,4
|
36,02
|
2000
|
39,57
|
20,41
|
66,05
|
59,48
|
57,84
|
17,7
|
30,87
|
32,13
|
2005
|
63
|
29,07
|
56,85
|
52,12
|
48,33
|
22,24
|
39,39
|
32,18
|
2007
|
62,29
|
30,55
|
48,78
|
54,8
|
44,46
|
21,03
|
42,85
|
40,79
|
2008
|
56,69
|
42,42
|
52,21
|
55,93
|
45,8
|
23,01
|
45,73
|
46,7
|
2009
|
44,27
|
29,93
|
39,1
|
53,86
|
40,2
|
17,98
|
39,55
|
50,64
|
E-7 ülkeleriyle ilgili bu verilerde sanayileşmede bu ülkelerin katetmiş oldukları mesafeyi de görüyoruz; nihayetinde burada söz konusu olan üretilmiş maldır, metadır. Pazarlanan meta da ancak ve ancak sanayisel üretilebilir.
G-7 ülkelerinde meta ticaretinin GSYİH'daki payı
| |||||||
Yıllar
|
ABD
|
Japonya
|
Almanya
|
Fransa
|
İngiltere
|
İtalya
|
Kanada
|
1970
|
8,4
|
18,54
|
30,73
|
25,33
|
33,1
|
25,79
|
36
|
2008
|
23,8
|
31,61
|
72,4
|
46,65
|
40,8
|
48,12
|
58,4
|
Misli artış
|
2,8
|
1,7
|
2,4
|
1,8
|
1,2
|
1,8
|
1,6
|
E-7 ülkelerinde meta ticaretinin GSYİH'daki payı
| |||||||
Yıllar
|
Çin
|
Hindistan
|
Endonezya
|
Meksika
|
Rusya
|
Brezilya
|
Türkiye
|
1970
|
5,01
|
6,78
|
21,84
|
10,87
|
-
|
13,2
|
8,99
|
2008
|
56,69
|
42,42
|
52,21
|
55,93
|
45,8
|
23,01
|
45,73
|
Misli artış
|
11,3
|
6,2
|
2,4
|
5,1
|
1,5
|
1,7
|
5,1
|
1970-2008 arasında; dönemin başıyla sonunu karşılaştırdığımızda meta ticaretinin ve bu ticaretin GSYİH'daki payının E-7 ülkelerinde daha önemli olduğunu görürüz. Yukarıdaki verilerden bunu anlıyoruz ve bu veriler, söz konusu bu ülkelerde ekonomide köklü yapısal değişimin olduğunu gösterir.
Brüt sermaye oluşumunun GSYİH'daki oranına göre yapısal değişim
G-7 ülkelerinde brüt sermaye oluşumunun GSYİH'ya oranı:
Söz konusu bu emperyalist ülkelerde brüt sermaye oluşumunun GSYİH'ya oranı ya değişmemekte (ABD) ya da Japonya, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya örneğinde olduğu gibi düşmektedir. Sadece Kanada'da 1,61 puanlık bir artış söz konusudur. Diğer bir ifadeyle bu veriler, bu ülkelerde ekonominin sefil durumunu gösterir. Sürecin başında brüt sermaye oluşumunun GSYİH'ya oranı her bir ülkede oldukça farklı ve sadece Japonya, Almanya, Fransa ve İtalya'da yüksek. Verili dönemin sonunda ise oranlar birbirine çok yaklaşmış: ABD'de bu oran yüzde 18'01'den yüzde 17,42'ye düşüyor (hemen hiç değişmiyor); Japonya'da yüzde 39,12'den yüzde 23,61'e (15,51 puanlık bir gerileme); Almanya'da yüzde 30,51'den yüzde 18,5'e (12,01 puanlık bir gerileme); Fransa'da yüzde 26,45'ten yüzde 22,04'e (4,41 puanlık bir gerileme); İngiltere'de yüzde 20,5'ten yüzde 16,66'ya (3,84 puanlık bir gerileme); İtalya'da yüzde 25,97'den yüzde 21,08'e (4,89 puanlık bir gerileme) ve dünya ortalaması da yüzde 25,5'ten yüzde 22,3'e (3,2 puanlık bir gerileme) düşüyor. Sadece Kanada'da yüzde 21,52'den yüzde 23,13'e çıkıyor (1,61 puanlık bir artış).
G-7 ülkelerinde brüt sermaye oluşumunun GSYİH'ya oranı
| ||||||||
Yıllar
|
ABD
|
Japonya
|
Almanya
|
Fransa
|
İngiltere
|
İtalya
|
Kanada
|
Dünya
|
1970
|
18,01
|
39,12
|
30,51
|
26,45
|
20,5
|
25,97
|
21,52
|
25,05
|
1980
|
20,27
|
32,33
|
25,38
|
24,2
|
17,6
|
26,73
|
22,98
|
24,8
|
1990
|
17,66
|
32,72
|
23,16
|
22,52
|
20,18
|
22,34
|
20,91
|
23,44
|
2000
|
20,58
|
25,44
|
21,78
|
20,47
|
17,66
|
20,7
|
20,23
|
22,31
|
2005
|
19,89
|
23,57
|
16,87
|
20,33
|
17,05
|
20,69
|
22,08
|
21,86
|
2007
|
19,04
|
23,69
|
18,33
|
22,2
|
18,28
|
21,87
|
23,24
|
22,41
|
2008
|
17,42
|
23,61
|
18,5
|
22,04
|
16,66
|
21,08
|
23,13
|
21,88
|
2009
|
14,16
|
20,37
|
16,5
|
18,96
|
13,6
|
18,91
|
20,97
|
19,02
|
E-7 ülkelerinde brüt sermaye oluşumunun GSYİH'ya oranı:
Yükselen ülkelerde ise farklı bir gelişme görüyoruz: Rusya hariç diğer ülkelerde brüt sermaye oluşumunun GSYİH'daki payı artıyor. Sadece Rusya'da azalıyor. Ama her halükarda bu ülke grubunda brüt sermaye oluşumunun GSYİH'daki payı oransal olarak G-7 ülkelerindekinden daha yüksektir. Verili dönem zarfında; 1970'den 2008'e bu oran Çin'de yüzde 29,02'den yüzde 44,05'e (15,03 puanlık bir artış); Hindistan'da yüzde 15,59'dan yüzde 34,52'ye (18,93 puanlık bir artış); Endonezya'da yüzde 15,83'ten yüzde 27,8'e (11,97 puanlık bir artış); Meksika'da yüzde 22,73'ten 27,11'e (4,38 puanlık bir artış) ve Türkiye'de de yüzde 14,69'dan yüzde 21,78'e (7,09 puanlık bir artış) çıkmıştır. Rusya'da ise yüzde 33,84'ten (1989) yüzde 25,4'e düşmüştür (8,44 puanlık bir gerileme).
E-7 ülkelerinde brüt sermaye oluşumunun GSYİH'ya oranı
| ||||||||
Yıllar
|
Çin
|
Hindistan
|
Endonezya
|
Meksika
|
Rusya
|
Brezilya
|
Türkiye
|
Dünya
|
1970
|
29,02
|
15,59
|
15,83
|
22,73
|
-
|
20,54
|
14,69
|
25,05
|
1980
|
35,19
|
18,55
|
24,8
|
27,16
|
33,84 (1989)
|
23,35
|
18,16
|
24,8
|
1990
|
36,14
|
24,16
|
30,67
|
23,14
|
30,13
|
20,17
|
24,55
|
23,44
|
2000
|
35,12
|
24,16
|
22,25
|
23,87
|
18,69
|
18,25
|
20,77
|
22,31
|
2005
|
42,1
|
34,66
|
25,08
|
23,72
|
20,08
|
16,21
|
19,99
|
21,86
|
2007
|
41,74
|
38,14
|
24,92
|
25,8
|
24,16
|
18,33
|
21,48
|
22,41
|
2008
|
44,05
|
34,52
|
27,8
|
27,11
|
25,4
|
20,69
|
21,78
|
21,88
|
2009
|
47,66
|
36,48
|
30,97
|
22,36
|
18,73
|
16,51
|
14,92
|
19,02
|
Aradaki farkı göstermek için verileri şöyle de karşılaştırabiliriz:
G-7 ülkelerinde brüt sermaye oluşumunun GSYİH'ya oranı
| |||||||
Yıllar
|
ABD
|
Japonya
|
Almanya
|
Fransa
|
İngiltere
|
İtalya
|
Kanada
|
1970
|
18,01
|
39,12
|
30,51
|
26,45
|
20,5
|
25,97
|
21,52
|
2008
|
17,42
|
23,61
|
18,5
|
22,04
|
16,66
|
21,08
|
23,13
|
E-7 ülkelerinde brüt sermaye oluşumunun GSYİH'ya oranı
| |||||||
Yıllar
|
Çin
|
Hindistan
|
Endonezya
|
Meksika
|
Rusya
|
Brezilya
|
Türkiye
|
1970
|
29,02
|
15,59
|
15,83
|
22,73
|
-
|
20,54
|
14,69
|
2008
|
44,05
|
34,52
|
27,8
|
27,11
|
25,4
|
20,69
|
21,78
|
G-7 ülkelerinin, 1970'de brüt sermaye oluşumunun GSYİH'daki payı bakımından E-7 ülkelerine nazaran çok belirgin bir üstünlüklerinin olduğu söylenemez, ama 2008 yılı itibariyle E-7 ülkelerinin kesin bir üstünlükleri olduğu görülmektedir.
G-7 ve E-7 ülkelerinde brüt sermaye oluşumunun GSYİH'daki payının bu gelişme seyri, E-7 ülkelerinde sanayileşmenin devam ettiğini, G-7 ülkelerinin ise sanayisizleşme sürecinde bulunduklarını göstermektedir.
(Bkz.:“Kapitalizmde Eşitsiz Gelişme Yasası-Ülke Ekonomilerinde Yapısal Değişim”, Ağustos-Eylül 2010, veriler güncelleştirilmiştir. www.ibrahimokcuoglu.blogspot.com).
G-7 ve E-7 ülkelerinde GSYİH:
- GSYİH, Trilyon dolarG-71990200020091990'dan 2000'e değişim, %2000'den 2009'a değişim, %1990'dan 2009'a değişim, %Almanya1,711,93,33110,9175,3194,3Fransa1,241,332,65106,7199,5212,9İtalya1,131,12,11-3,2192,6186,5İngiltere1,011,482,18145,9147,2214,7Japonya3,064,675,07152,6108,6165,8Kanada0,580,731,14124,4156,7194,9ABD5,769,914,12172142,6245,3G-7 toplamı14,521,2430,59146,5144211E -7Brezilya0,460,651,59139,6247,2345Çin0,361,24,99335,6416,11396Endonezya0,110,170,54144,2327,4472,2Hindistan0,320,461,38145299,2433,7Meksika0,260,580,88221,3150,5333Rusya0,520,261,23-49,7474,4238,4Türkiye0,150,270,62176,9230,6407,9E – 7 toplamı2,183,4311,22157327,5514,3Dünya21,9132,2158,26147180,9266G-7'nin dünya GSYİH'daki payı66,265,952,5---E-7'nin dünya GSYİH'daki payı1010,619,3---World Bank;World Development Indicators. Oranları biz hesapladık. (Oranlar milyar dolar üzerinden hesaplanmıştır).
G-7 ve E-7 ülkelerinin GSYİH bazında büyüme hızları oldukça farklı. Birbiriyle karşılaştırılamayacak derecede farklı dersek pek abartmış olmayız. G-7 ülkeleri içinde 1990'dan 2009'a en sadece ABD'de yüksek büyüme oranını görüyoruz; %145,3. E-7 ülkelerinde ise en yavaş büyüme oranı Rusya'da (%138,4) ve en yüksek büyüme oranı ise Çin'de (%1296) görülüyor.
Ülke grupları toplamında büyüme oranları E-7'lerde daha yüksek. Bu gelişme bu ülkelerin dünya GSYİH'sındaki payının artmasında kendini gösteriyor: 1990'da E-7'lerin dünya GSYİH'sındaki payı ancak yüzde 10 idi. Bu pay 2009'da yüzde 19,3'e çıkıyor. Buna paralel olarak G-7'lerin payı da azalıyor. 1990'da E-7'lerin dünya GSYİH'sındaki payı G-7'lerin payının 6,6'sına, 2009'da ise 2,7'sine denk düşüyordu.
GSYİH'daki bu değişim veya bu ülkelerde görülen yapısal değişim, önümüzdeki görülebilir zaman dilimi içinde genel hatlarıyla nasıl bir güçler dengesiyle karşı karşıya kalacağımızı göstermektedir. E-7 diye tanımlanan, derecesi farklı da olsa oldukça dinamik ülkelerin (Çin, Brezilya, Hindistan, Türkiye, Endonezya, Meksika ve Rusya) sahip olacakları ekonomik güç bakımından yaklaşık ne zaman emperyalist ülkeleri geride bırakacakları ve Çin'in ABD'nin yerini alacağı; güçler dengesindeki değişimin ne zaman olacağı üzerine araştırmalar, hesaplar yapılmaktadır. Goldman Sachs'ın hesaplamasına göre 2027'de; HSBC'ye göre 2040'larda ve Price-Waterhouse-Cooper'a (PWC) göre de 2032'de bu ülke gruplarının dünya ekonomisindeki konumları değişecek. Tabii bu hesaplarda dolara göre resmi kurların tahmini gelişme hızı esas alınıyor. Ama satın alma paritesine göre hesap yapılırsa durum değişiyor. Satın alma paritesi para birimlerinin gerçek değerini ifade eder. Çin ve bazı E-7 ülkelerinin para birimlerini sürekli gerçek değerinin altında tutmayacaklarını ve paralarını değerlendirmek zorunda kalacaklarını düşünürsek, PWC'nin tahminine göre E-7 ülkeleri G-7 ülkelerini 2020'de geçecekler.
Soruna satın alma gücü bazında kişi başına ekonomik katkı açısından bakarsak Çin ve toplam olarak E-7 ülkelerinin ABD'yi geçme süreci oldukça uzamaktadır.
- Satın alma paritesine göre kişi başına ekonomik güç. ABD=100200920302050ABD100100100B. Britanya818387Fransa767983Kanada848383Almanya798082Japonya717879İtalya717474Rusya426774Türkiye304357Meksika314354Çin143345Brezilya223141Hindistan71528Endonezya91622World Bank, The World in 2050.
Emperyalist ülkelerin ekonomilerinde büyümede durgunluk ve ”gelişen“ ülke ekonomilerinde büyüme oranlarında yükseklik devam ediyor. Aslında bu hiç de yeni bir olgu değil; geçen yüzyılın son çeyreğinden bu yana kapitalist dünya ekonomisinde ortaya çıkan bir olgudur. 2009-2050 arasında yıllık ortalama büyüme oranlarının hesaplandığı çerçevede gerçekleşmesi durumunda geleceğin dünyasında ülkelerin konumu aşağıdaki gibi değişiyor:
Ülkeler
|
GSYİH'da gerçek büyüme-Yıllık ortalama
|
Nüfus artışı-Yıllık ortalama
|
Kişi başına GSYİH'nın büyümesi-Yıllık ortalama
|
Vietnam
|
8,8
|
0,7
|
6,1
|
Hindistan
|
8,1
|
0,8
|
5,3
|
Nijerya
|
7,9
|
1,5
|
5
|
Çin
|
5,9
|
0,1
|
4,6
|
Endonezya
|
5,8
|
0,6
|
4,1
|
Türkiye
|
5,1
|
0,6
|
3,4
|
Güney Afrika
|
5
|
0,3
|
3,6
|
S. Arabistan
|
5
|
1,4
|
2,7
|
Arjantin
|
4,9
|
0,6
|
3
|
Meksika
|
4,7
|
0,5
|
3,2
|
Brezilya
|
4,4
|
0,6
|
3,3
|
Rusya
|
4
|
-0,7
|
3,2
|
Kore
|
3,1
|
-0,3
|
2,6
|
Avustralya
|
2,7
|
0,7
|
1,9
|
ABD
|
2,4
|
0,6
|
1,8
|
B. Britanya
|
2,3
|
0,3
|
2
|
Kanada
|
2,2
|
0,6
|
1,7
|
İspanya
|
1,9
|
0,1
|
1,8
|
Fransa
|
1,7
|
0,2
|
2
|
İtalya
|
1,4
|
-0,2
|
1,9
|
Almanya
|
1,3
|
-0,3
|
1,9
|
Japonya
|
1
|
-0,5
|
2,1
|
World Bank, The World in 2050, s. 20.
| |||
Çin=100 olarak ele alınırsa ülkelerin konumu şöyle değişiyor:
- Satın alma gücü bakımından Çin=100ABD160Çin100Çin100Hindistan73Japonya47ABD64Hindistan42Brezilya16Almanya34Japonya13Rusya30Rusya13B. Britanya25Meksika11Fransa24Endonezya10Brezilya23Almanya10İtalya22B. Britanya9Meksika17Fransa9İspanya17Türkiye9Kaynak: PricewaterhouseCoopers, Ocak 2011.
Almanya, Fransa, İtalya, İngiltere gibi emperyalist ülkeler günümüzün bir kısım ”gelişen“ ülkelerinin gerisinde kalıyorlar.
Burada önemli olan söz konusu tahminlerin tıpatıp gerçekleşip gerçekleşmeyeceği değil. Önemli olan, kapitalizmde eşitsiz gelişme yasasının işlerliğidir. Bu yasa etkide bulunuyorsa ülkelerin konumları da sürekli değişiyor demektir. Bu bakımdan bugünün gelişen ülkelerinin yarın gelişmiş ülkeler olmasından, dünya ekonomisinde belirleyici ağırlığı olan ülkeler konumuna gelmelerinden doğal bir şey olamaz.
(Bkz.: “Dünya Ekonomisinde Güncel Durum-Krizin Seyri ve Güçler Dengesinde Değişim”, Mart/Nisan 2011. www.ibrahimokcuoglu.blogspot.com).
Yaşanmakta olan dünya fazla üretim krizinin de tetiklediği kapitalizmin kendiliğinden çökeceği teorisinin, yolun sonuna gelindiği; sermaye ve üretimin uluslararasılaşmasının son sınırına dayandığı; sistem krizi anlayışının revaçta olduğu, kapitalizmin bu krizinden çıkamayacağı anlayışının yaygınlaştığı; umutsuzlardan, felaket tellallarından, kahinlerden geçilmez duruma gelinen bu süreçte söz konusu bu E-7 ülkelerini ve bunların dışında olan başka gelişen ülkeleri nereye koyacağız?
Kapitalizmi en çok gelişmiş birkaç ülkeden ibaret gören kafa, E-7'lerin gelişmesini kesinlikle anlayacak yetenekte değildir.
Umudunu sistem krizine bağlamış teori bağnazları da ekonomik krizin ve eşitsiz gelişmenin ne anlama geldiğini anlama yeteneğinden tamamen uzaktır.
Küreselleşmeyi, geriye dönüşümsüz gören bir zihniyet, Marksist-Leninist politik ekonomiden bihaberdir.
Gelişmeyi sadece eski emperyalist ülkelerle sınırlı gören, emperyalizme bağımlı ülkelerin de gelişebileceğini düşünemeyen anlayışlar, E-7 olgusunu kavramaktan tamamen uzaktır.
Sermaye ve üretimin uluslararasılaşmasını son sınırına dayandıran ve farkında olarak veya olmayarak Kautsky'nin ”ultra-emperyalizm“ teorisinde konaklayan zavallı takımı da kapitalizmde eşitsiz gelişme yasasının genel geçerli bir yasa olduğunu anlama yeteneğine sahip değildir.
Bir taraftan kapitalizm kendi kendine çökertiliyor, var olma olanaklarının kalmadığı, artık artı değer üretilemediği üzerine değerlendirmeler yapılıyor, ama dünyanın farklı bölgelerinde değişik ülkeler krize girmiyor veya krizden çabuk çıkarak yeniden büyüyor. Yani bu ülkelerde artı değer üretiliyor; bu ülkelerde tıkanma falan yok. Ne olacak şimdi? Felaket tellalları bunu görmüyorlar mı? Görmesine görüyorlar, ama onların gözünde tekil ülkelerin önemi yok. Önemli olan ne olduğu bilinmeyen, ulusal kökeninden, menşeinden kopartılmış ve tamamen uluslararasılaşmış bir mali sermayedir; tamamen küreselleşmiş bir sanal kapitalizmdir. Onların kafalarında çökerttikleri kapitalizm, bu „kapitalizm“dir.
Bir kısım kendi kendine Marksist, kapitalizmi ABD ve AB'den (Almanya, Fransa, İngiltere ve İtalya) ibaret görüyor veya emperyalizmi Kanada da dahil bu ülkelerden ibaret görüyor. Geriye kalan dünyadaki gelişmeler sanki kapitalist sistem dışı gelişmeler olarak algılanıyor. Dünyanın bu kısmı „emperyalizme bağımlı tutulan“, ”az gelişmiş tutulan“, ancak montaj sanayinin söz konusu olabileceği ülkeler olarak görülüyor. Öyle gördüklerini sanıyorum. Bu anlayış geçen yüzyılın '70'li yıllarından kalan bir mirastır. Bugün de bir biçimde farkına varılmadan savunulmaktadır. Diyelim ki, bu anlayış doğru ve örneğin emperyalizm, yabancı sermaye Türkiye'deki bütün fabrikalarını, varlıklarını alıp götürdü. Ne olacak, Türkiye'de fabrika, işletme kalmayacak mı, kapitalizmin kaçınılmaz olarak yarattığı burjuva/kapitalist ilişkiler, sınıflar ortadan kalkacak ve memleket feodalizmin zifiri karanlığına mı dönecek? Türkiye'de kapitalizmin, sermayenin varlığını salt veya ağırlıkta yabancı sermaye ve emperyalizmin varlığı ile açıklamanın sonucunun saçmalık olacağı da düşünülmelidir.
E-7 ülkelerinin sergilediği gelişme ezberi bozdu. Gelişen, yükselen ve çöken güçler var. Kapitalizmin tarihinde bu hep olmuştur: ”Üzerinde güneç batmayan“ Britanya imparatorluğundan geriye ne kaldı? Onun yerini alam ABD'nin hızlanan çöküşünü bizzat yaşamıyor muyuz? Onun yerine alacağı belli olan Çin'in hızlı yükselişini bizzat yaşamıyor muyuz? Eşitsiz gelişme, bu değişim sadece birkaç ülke arasında mı oluyor? Hindistan, Meksika, Brezilya, Rusya, Türkiye, Endonezya, Filipinler, Malezya kapitalizmde eşitsiz gelişme yasasının geçersiz olduğu ülkeler mi?
Belki de şöyle düşünülüyor: Bir ülkenin kapitalist gelişmesi ve sonunda emperyalist olması için ilk kapitalist ülkelerin, örneğin İngiltere'nin, ABD'nin, Fransa'nın geçmiş olduğu süreçlerden geçmesi gerekir. Her ülkenin aynı süreçten geçmesi gerekir diye bir kural yok, hele günümüzde gelişmesini böyle nostaljik kavrayan bir ülke de yok. Bu nostalji, olsa olsa bazı “sol”ların kafasında olabilir. E-7 ülkelerinin hiç birisi -Ekim devrimi öncesi Rusya hariç diyelim- klasik emperyalist ülkelerin geçmiş oldukları süreçten geçmemişlerdir. Kapitalist üretim biçiminin sermaye açısında sunduğu hazır olanaklardan, teknolojiden vb. yararlanmışlardır. Ne yani, otomobil üretmek için mevcut otomobil teknolojisinden yararlanmıyorlar mı? (Yahu düpedüz teknoloji çalıyorlar. Teknoloji hırsızlığında Çin ve Türkiye'nin profesyonel hareket ettikleri bilinmiyor mu?) Yoksa bu kapitalizm sayılmıyor mu? Bir zamanlar, Ekim devriminden sonra Sovyetler Birliği'nde ”İn insanları“ vardı. Sosyalizmi inşa etmekten her şeyi kendilerinin bizzat yapması gerektiği, burjuvaziye ait her türden üretim araçlarının, yolların, köprülerin, fabrikaların vb. yıkılması, yok edilmesi gerektiği ve kendileri tarafından yenilerinin yapılması gerektiği anlayışındaydılar. Günümüzde bazı ülkelerin emperyalistleşecek kadar gelişmiş olduklarını göremeyenler, kapitalizmin eşitsiz gelişme yasasını o ”in insanları“nın sosyalizmin inşasını anladıkları kadar anlıyorlar.
Türkiye çıkışlı (yerli) tekelci sermaye uluslararasılaşmış; Ortadoğu'da, Afrika'da, bütün Amerika kıtasında, bütün Asya kıtasında, kısaca bütün kıtalarda faaliyet sürdürüyor, kâr, daha fazla kâr peşinde koşuyor. Öyle ki uluslararasılaşmış önemli şirketleri satın alıyor; satın alınarak değil, satın alarak uluslararasılaşıyor. Bu derme-çatma bir kapitalizmin; ulusal sınırlar içinde gelişmiş bir kapitalizmin değil, uluslararasılaşmış, emperyalistleşmiş bir kapitalizmin işi olabilir.
Sadece Türkiye değil, diğer E-7 ülkeleri de aynı gelişme içindeler.
Bu ülkelerde kapitalizmin sergilediği dinamiklik, görülebilir bir zaman içinde G-7 ülkelerini geçebileceklerini göstermektedir.
Yaşanmakta olan ekonomik krizin ideolojik sisinden yolunu şaşıranlar, 21. yüzyılda emperyalist küreselleşmeyi, kapitalizmin emperyalizm ötesi bir aşaması olduğunu sanıyorlar; kapitalizmin kendiliğinden çökeceği teorisine sarılıyorlar; umutsuzluk yayıyorlar. Bu yolunu şaşıranlar, 21. yüzyılda kapitalizmin aynı zamanda uluslararası alanda güç dengelerinde değişim olduğunu; yeni güç dengelerinin oluşmaya başladığını, E-7 ülkelerinin de oluşan yeni güç dengelerinde hesaba katılan güç olduğunu göremiyorlar.
Sonuç itibariyle:
Türkiye'de kapitalizm 1980'li yıllara kadar iç pazar koşullarında koruma altında büyümüştür. İlk yapısal değişimi 12 Eylül darbesi koşullarında T. Özal önderliğinde dışa açılarak gerçekleştirmiştir.
1990-2000 arasında Türk burjuvazisi emperyalist eğilimlerini gerçekleştirme çabası içinde olmuştur.
2000'li yıllar veya 21. yüzyılda Türkiye'de kapitalizm, emperyalistleşen kapitalizm seviyesine yükselmiştir.
Türkiye nasıl emperyalist bir güçtür? Bu sorunun ayrıntılı cevabı Türkiye'de Kapitalizmin Gelişmesi, Kitap 4'te veriliyor. Burada şu kadarını söyleyelim: Emperyalist Türkiye'den emperyalist bir Amerika'yı, Almanya'yı, Japonya'yı anlamıyorum. Türkiye, geri seviyede, siyasi, ekonomik, askeri gücü bölgesel olan, ama uluslararası pastadan, dünya pazarlarından güçlü emperyalist ülkelerle ortaklık içinde hareket ederek pay kapmaya çalışan bir emperyalist ülkedir.
***
EKLER:
1)
İhracatın bileşiminde değişim, %
| ||
Yıllar
|
İhracatta tarımın payı
|
İhracatta sanayinin payı
|
1963
|
77,2
|
19,8
|
1970
|
72,8
|
20
|
1975
|
55,5
|
36,2
|
1980
|
56
|
36,6
|
1985
|
20,8
|
76
|
1990
|
15,6
|
81,1
|
1995
|
8,5
|
89
|
2000
|
6
|
91,9
|
2005
|
4,7
|
93,7
|
2009
|
4,4
|
93,4
|
Tuik, İSTATİSTİK GÖSTERGELER 1923-2009 , s. 439.
| ||
2)
Hazine Müsteşarlığı verilerine göre 2000-2010 (Mart ayına kadar) Türkiye’den sermaye ihracı ve yurt dışında faal olan işletme sayısı
| ||
Yıllar
|
İşletme sayısı
|
Milyon dolar
|
2000
|
1136
|
3 822,9
|
2001
|
109
|
1 452,8
|
2002
|
118
|
474,6
|
2003
|
142
|
412
|
2004
|
202
|
857,1
|
2005
|
203
|
1 381,8
|
2006
|
328
|
908,3
|
2007
|
348
|
3068
|
2008
|
275
|
2 763,9
|
2009
|
289
|
1,655,0
|
2010-Mart
|
19
|
93,6
|
Toplam
|
3 271
|
17,310,8
|
Türkiye’den ihraç edilen yabancı sermayenin 2010 Mart sonu itibariyle sektörlere göre dağılımı
| |
Sektörler
|
Miktar (milyon dolar)
|
Bankacılık
|
2,836,7
|
Bilgi-iletişim
|
1,548,7
|
Diğer
|
3,271,4
|
Diğer finansal
|
1,405,6
|
Enerji
|
3,958,1
|
Gayrimenkul
|
82,8
|
İmalat
|
2,005,2
|
İnşaat
|
394,6
|
Konaklama
|
108,0
|
Madencilik
|
69,7
|
Sosyal hizmetler
|
3,2
|
Sigortacılık
|
3,2
|
Tarım
|
4,3
|
Ticaret
|
1,404,1
|
Ulaştırma-depolama
|
214,9
|
Toplam
|
17,310,8
|
Türkiye dışında Türk sermayesinin katıldığı en büyük işletmeler, 2009
| ||||
Yurt dışındaki işletme
|
Türk ana şirketi/
Holding
|
Hedef ülkeler
|
Sektör
|
2009 cirosu (milyon dolar)
|
Renaissance Construction ZAO
|
Rönesans
|
Rusya
|
İnşaat
|
981,7
|
Efes Breweries International
|
Anadolu
|
Hollanda, B. Britanya, Rusya, Kazakistan, Moldavya, Sırbistan, Gürcistan
|
Bira fabrikası
|
758,5
|
UCP
|
Hedef
|
Mısır
|
İlaç ticareti
|
857,2
|
Kordsa Global
|
Sabancı
|
Mısır, Almanya, Çin, Endonezya, Tayland, ABD, Brezilya, Arjantin
|
Sentetik elyaf
|
656,0
|
Gama Endüstri
|
Gama
|
Rusya, Kazakistan, Katar, Libya, Yemen, Bulgaristan
|
Tesis yapımı
|
632,3
|
Astelit
|
Turkcell
|
Ukrayna
|
Telekom
|
524,6
|
Beko PLC
|
Koç
|
Büyük Britanya
|
Elektro cihazları
|
473,3
|
Gama Güc Sistemleri
|
Gama
|
Rusya, Makedonya, İrlanda
|
Enerji santralları yapımı
|
306,0
|
Garanti Bank International NV
|
Doğuş
|
Hollanda
|
Banka
|
300,3
|
Nurol LLC
|
Nurol
|
VAE
|
İnşaat
|
289,0
|
Grundig
|
Koç
|
Almanya
|
Eğlence elektronik
|
279,0
|
Yüksel Saudia
|
Yüksel
|
S. Arabistan
|
İnşaat
|
273,5
|
Arctic
|
Koç
|
Romanya
|
Elektro cihazları
|
270,3
|
Anadolu Cam
|
Şişecam
|
Rusya, Gürcistan
|
Cam
|
269,0
|
German SKY
|
Kayı
|
Almanya
|
Hava yolu
|
265,2
|
GTI Almanya
|
Kayı
|
Almanya
|
Turizm
|
251,2
|
DIA Holding
|
IC Holding
|
Rubai
|
İnşaat
|
211,0
|
Beko France
|
Koç
|
Fransa
|
Elektro cihazları
|
200,4
|
V&B Fliesen GmbH
|
Eczacıbaşı
|
Almanya
|
Seramik
|
200,0
|
Nobel Automotive
|
Orhan
|
Fransa
|
192,6
| |
DHT Metal
|
DHT
|
Azerbaycan
|
Demir & Çelik
|
185,0
|
Temsa Europe NV
|
Sabancı
|
Belçika
|
Ticari araçlar
|
157,7
|
TME
|
Doğan Yayın
|
Rusya, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Macaristan, Kazakistan, Sırbistan, Slovenya, Ukrayna
|
Medya
|
153,0
|
Trakya Glass Bulgaria EAD
|
Şişecam
|
Bulgaristan
|
Cam
|
136,0
|
Beko LLC
|
Koç
|
Rusya
|
Elektro cihazları
|
120,7
|
Burgbad
|
Eczacıbaşı
|
Almanya, Fransa
|
Seramik
|
108,0
|
Calkan
|
Çalkan
|
Rusya
|
İnşaat
|
90,0
|
Gama International BV
|
Gama
|
S. Arabistan, İrlanda
|
Tesis yapımı
|
89,4
|
Dogus Insaat ES
|
Doğuş
|
Fas
|
İnşaat
|
81,4
|
REC Libya Construction
|
Rönesans
|
Libya
|
İnşaat
|
60,5
|
TAV Tunisie SA
|
TAV
|
Tunus
|
Hava limanları
|
55,4
|
Prolemn SA
|
Kastamonu Entegre
|
Romanya
|
Ahşap, kapılar
|
54,0
|
Ralfi IFN SA
|
Doğuş
|
Romanya
|
Mali hizmetler
|
51,4
|
Natron Hayat
|
Kastamonu Entregre
|
Bosna-Hersek
|
Paketleme
|
50,0
|
Suada Denizcilik
|
DHT
|
Azerbaycan
|
Daha önce kullanılmış alanların iyileştirilmesi
|
50,0
|
Nurol Libya
|
Nurol
|
Libya
|
İnşaat
|
48,0
|
SC Motoractive IFN SA
|
Doğuş
|
Romanya
|
İnşaat makineleri
|
46,9
|
Yapi Kredi Netherland BV
|
Koç
|
Hollanda
|
Banka
|
43,2
|
Dogan Media International
|
Doğan Yayın
|
Almanya
|
Medya
|
41,8
|
Gabrovnitsa AD
|
Kastamonu Entegre
|
Bulgaristan
|
Ahşap
|
40,0
|
Nurol Alger
|
Nurol
|
Cezayir
|
İnşaat
|
36,0
|
Azeragro
|
DHT
|
Azerbaycan
|
Tarım
|
30,0
|
Renaissance Construction TOV
|
Rönesans
|
Ukrayna
|
İnşaat
|
29,4
|
Aksa Egypt
|
Akkök
|
Mısır
|
Sentetik elyaf
|
28,7
|
Garanti Bank Moscow
|
Doğuş
|
Rusya
|
Banka
|
28,4
|
GTI Polonya
|
Kayı
|
Polonya
|
Turizm
|
27,9
|
DTI Holanda
|
Kayı
|
Hollanda
|
Turizm
|
25,1
|
TAV Urban Georgia LLC
|
TAV
|
Gürcistan
|
Hava limanları
|
22,3
|
Yapı Kredi Moscow
|
Koç
|
Rusya
|
Banka
|
21,0
|
Domenia Credit IFN SA
|
Doğuş
|
Romanya
|
Banka
|
17,9
|
Capital, Sayı 10/2010. Aktaran: Marcus Knupp; “Türkische Unternehmen steigern Auslandsaktivitäten, Motive Markterschließung und Knowhow-Erwerb“, 21.12.2010. http://www.gtai.de/DE/Content.
| ||||
Türk tekellerinin yurt dışı cirosu-Milyon dolar
| ||
Holding
|
2008
|
2009
|
Koç
|
1.943,0
|
1.709,0
|
Gama
|
1.062,4
|
1.176,1
|
Rönesans
|
872,1
|
1.092,0
|
Yıldız
|
811,6
|
883,7
|
Sabancı
|
750,0
|
879,8
|
Doğuş
|
612,0
|
634,8
|
Kayı
|
427,8
|
569,6
|
Eczacıbaşı
|
420,0
|
557,9
|
Şişecam
|
609,2
|
405,0
|
Turkcell
|
490,0
|
367,4
|
Orhan
|
266,6
|
210,8
|
Doğan Yayın
|
366,3
|
209,8
|
Kastamonu Entegre
|
159,0
|
144,0
|
TAV Havalimanları
|
84,5
|
77,7
|
Capital, Sayı 10/2010. Aktaran: Marcus Knupp; “Türkische Unternehmen steigern Auslandsaktivitäten, Motive Markterschließung und Knowhow-Erwerb“, 21.12.2010. http://www.gtai.de/DE/Content.
| ||
Türk işletmelerinin yurt dışında satın aldıkları bazı önemli işletmeler
| |||
Holding
|
Devralınan işletmeler
|
Sektör
|
Ülke
|
Çalık + Türk Telekom
|
Albtelekom
|
Telekomünikasyon
|
Arnavutluk
|
Yıldız Holding
|
Godiva
|
Şekerleme
|
Belçika
|
Cargill, Hero, Kellogg's, Gumlik, Milford, Eckes-Granini ve McCormick'e katılım
|
Gıda maddeleri
|
-
| |
Anadolu Efes
|
Krasny Vostok (%92,34)
|
Bira fabrikası
|
Rusya
|
Anadolu Efes
|
Lomisi
|
Bira fabrikası
|
Gürcistan
|
Baykal Makine
|
Weinbrenner
|
Makineler
|
Almanya
|
Solmaz
|
Duralex
|
Cam
|
Fransa
|
Kusam Tekstil
|
Adams Kids (%40)
|
Çocuk giyimi
|
B. Britanya
|
Aydınlı
|
Becon Berlin
|
Erkek giyim
|
Almanya
|
Kordsa Global
|
IQNE Qingdao Nylon Enterprise (%99,5)
|
Sentetik elyaf
|
Çin/ABD
|
Gübretaş
|
Razi Petrochemical
|
Kimya
|
İran
|
TAV
|
North Hub (%50)
|
Hava yolları hizmeti
|
Letland
|
Ekonomist, Sayı 3.10. 2010. Aktaran: Marcus Knupp; “Türkische Unternehmen steigern Auslandsaktivitäten, Motive Markterschließung und Knowhow-Erwerb“, 21.12.2010. http://www.gtai.de/DE/Content.
| |||
Yurt dışı yatırımları
| ||||||
Yıllar
|
2001
|
2005
|
2006
|
2007
|
2008
|
2009
|
Miktar(Milyardolar)
|
4,58
|
8,32
|
8,87
|
12,21
|
17,85
|
19,74
|
TCMB
| ||||||
3)
Kara araçları üreten firmalar, üretim alanı ve bulunduğu yer:
BMC (Mayına Karşı Korumalı Zırhlı Araçlar, Taktik Tekerlekli Araçlar ) - İZMİR
FNSS (Tekerlekli ve Paletli Zırhlı Araçlar, Seyyar Yüzücü Köprüler) - ANKARA
KOLUMAN OTOMOTİV (Taktik Tekerlekli Araçlar, Tank Taşıyıcıları) - MERSİN
KOLUMAN MOTORLU (Askeri ve Kamu Servis Araçları) - ANKARA
MERCEDES-BENZ TÜRK (Taktik Tekerlekli Araçlar) - İSTANBUL
NUROL MAKİNA (Zırhlı Araç, Taret) - ANKARA
OTOKAR (Taktik Tekerlekli Araçlar, Hafif Zırhlı Araçlar, Ana Muharebe Tankı) - İSTANBUL
Deniz araçları üreten firmalar, üretim alanı ve bulunduğu yer:
A.D.İ.K (Savaş Gemileri, Tersane Gemi İnşa ve İmalat) - İSTANBUL
ARES TERSANECİLİK (Tekne, yat ve gemi inşası) - ANTALYA
DEARSAN (Gemi ve Tekne Tasarımı, Yapımı, Onarımı) - İSTANBUL
DESAN (Kompozit Deniz Araçları) - İSTANBUL
DÜZGİT (Yeni Gemi İnşa) - YALOVA
İSTANBUL DENİZCİLİK (Gemi inşa, Tamir, Bakım Ve İşletme) - İSTANBUL
RMK MARINE Gemi İnşa İSTANBUL
YONCA-ONUK (Yüksek Süratli Botlar, Kargo Gemileri, Kompozit Malzeme, Destek Gemileri) - İSTANBUL
Havacılık ve Uzay araçları üreten firmalar, üretim alanı ve bulunduğu yer:
ALP HAVACILIK (Helikopter Parçaları) - ESKİŞEHİR
ARAL HAVACILIK (Havacılık) - ANKARA
DELTA UZAY TEKNOLOJİLERİ (Yazılım Geliştirme, ARGE Projeleri)- ANKARA
GLOBAL TEKNİK (İnsansız Hava, Kara, Deniz Araçları) - ANKARA
INTA SPACETÜRK (Avrasya’nın Uzaydan Görüntülenmesi) - ANKARA
TEI (Uçak ve Helikopter Motorları) - ESKİŞEHİR
TUSAŞ (Sabit ve Döner Kanatlı Hava Platformları, İnsansız Hava Araçları, Uydu, Tasarım, Modernizasyon, Sistem, Entegrasyonu, Üretim, Entegre Lojistik, Destek) - ANKAR
Elektronik araçları üreten firmalar, üretim alanı ve bulunduğu yer
ALCATEL LUCENT, TELETAŞ (Telekomünikasyon) - İSTANBUL
ANELTECH (Elektronik Kart İmalatı) - İSTANBUL
ASELSAN (Elektronik Harp, Termal Kamera, Dürbün, Telsiz, Gece Görüş Sistemleri, Radar, Yazılım) - ANKARA
ATEL TELEKOMÜNİKASYON (Telekomünikasyon) - ANKARA
AYESAŞ (Komuta-Kontrol Sistemleri, Aviyonik Yazılım, Elektronik Kartlar) - ANKARA
AYYAZILIM (Kara Platformları) - ANKARA
DELTA ELEKTRONİK (Elektronik Sistemler) - ANKARA
EKON KONTROL (Sinyalizasyon, Otoklav, ve Endüstriyel Otomasyon) - ANKARA
ESDAŞ (Servis Destek Sistemleri) - ANKARA
ETA ELEKTRONİK (Otomatik Test Sistemleri ve Yazılım) - ANKARA
FOTONİKS (Askeri Elektronik ve Elektro-Optik Sistemler) - ANKARA
GATE ELEKTRONİK (Elektronik Sistem Bakım Yenileme, Otomatik Test Sistemleri, Test ve Arıza Tespit Sistemleri) - ANKARA
GENETLAB (Kablosuz Sensör Ağı Tespit Sistemleri) - İSTANBUL
GÖKTÜRK MÜHENDİSLİK (Mekanik ve Elektronik Sistemler) - ANKARA
HAVELSAN TEKNOLOJİ RADAR (Uzun Menzil 3D Radarı, Radarlar) - ANKARA
KAREL (Haberleşme Üretim ve Sistemleri) - ANKARA
MİKES (Elektronik Harp) - ANKARA
NETAŞ (Haberleşme ve Güç Sistemleri, Dost Düşman Tanıma (IFF) Sistemleri) - ANKARA
ONUR MÜHENDİSLİK (Mobil Hava Trafik Kontrol Kulesi, IP Tabanlı Muhabere Sistemi) - ANKARA
SAVRONİK (Yazılım, Elektronik Sistemler, Bakım ve Onarımı, Haberleşme Emniyeti) - ANKARA
SELEX KOMÜNİKASYON (Radyo Sistemleri, HF/SSB Radyo Sistemleri, Sırt Telsizleri( - ANKARA
SDT (Uzay Teknolojileri) - ANKARA
SIEMENS (Elektrik Ekipmanları, Sahra Telefonları) - İSTANBUL
TRANSVARO (Elektrooptik Ana Üretimi) - İSTANBUL
VESTEL SAVUNMA (Elektronik) - ANKARA
YALTES (Sistem Tasarımı ve Yazılım Geliştirme) - İSTANBUL
3E EOS (ELEKTRO OPTİK SİSTEMLERİ) (Elektro Optik Sistemler) - ANKARA
Silah, Mühimmat, Roket ve Füze üreten firmalar, üretim alanı ve bulunduğu yer
GİRSAN (Makine ve Hafif Silah) - GİRESUN
MKEK (Silah, Mühimmat, Roket ve Patlayıcı Maddeler) - ANKARA
ROKETSAN (Roket ve Hava Araçları İmalatı) - ANKARA
SAFİR SİLAH (Tabanca İmalatı) - İSTANBUL
SAMSUN YURT SAVUNMA (Tabanca İmalatı) - SAMSUN
SARSILMAZ (Tabanca ve Av Tüfekleri) - ANKARA
TAPASAN (Mühimmat Tapa Üretimi) - ANKARA
TİSAŞ (Tabanca Üretimi) - ANKARA
TÜBİTAK SAGE (Savunma Sanayi) - ARGE ANKARA
ÜÇYILDIZ (Tabanca Üretimi) - İSTANBUL
YÜKSEL SAVUNMA (İnsansız Makineli Tüfek Kontrol Sistemi) - ANKARA
Elektrik araçlar,sistemler üreten firmalar, üretim alanı ve bulunduğu yer
AGS ENERJİ ve SAVUNMA (Elektrik, Güç ve Otomasyon Sistemleri, Tasarım, İmalat ve Montaj) - ANKARA
AKSA MAKİNA (Jeneratörler ve Güç Sistemleri) - ANKARA
GENPOWER (Jeneratör İmalatı) - ANKARA
İNDEKS A. Ş. (Jeneratör İmalatı) - İZMİR
İŞBİR ELEKTRİK (Jeneratörler ve Güç Sistemleri) - ANKARA
Bilişim alanında faal olan firmalar:
ALTAY KOLEKTİF (Yazılım Geliştirme) - ANKARA
BİLGİ GİS 8Coğrafi Bilgi Sistem Yazılımı9 - ANKARA
BİTES (Gömülü Sistem Yazılımları, Bilgisayar, Tabanlı Eğitim Sistemleri) - ANKARA
BTT (Sayısallaştırıcı Kart Yazılımı ve Elektronik) - ANKARA
ETC (Yazılım, Simülatör Yazılımları) - ANKARA
GANTEK (Yazılım) - İSTANBUL
HAVELSAN (Simülatör, Yazılım) - ANKARA
KATRON (Yazılım ve Simülasyon) - ANKARA
KOÇ BİLGİ SAVUNMA (Elektronik, Yazılım) - ANKARA
METEKSAN SAVUNMA (Simülasyon ve Modelleme Algılama ve Komuta Kontrol Sistemleri, Uydu ve Uzay, Teknolojileri, Deniz Sistemlerİ) -ANKARA
MilSOFT (Yazılım) - ANKARA
MilSOFT ICT (Yazılım) - ANKARA
OYAK TEKNOLOJİ (Bilişim ve Kart Hizmetleri) - ANKARA
SERVUS SAVUNMA (Güvenlik Sistemleri, Mayın İmha, Balistik Koruma) - ANKARA
SİMSOFT BİLGİSAYAR (Yazılım) - ANKARA
ArGe ve Mühendislik alanInda faal olan firmalar:
AKANA MÜHENDİSLİK (Helikopter Kontrol Ekipmanları, Enerjetik Malzeme Karıştırıcı) -
ANKARA
C2TECH (Yazılım, ARGE, Danışmanlık, Destek Hizmetleri) - KOCAELİ
FİGES (Tasarım ve İleri Mühendislik ve Analizleri) - BURSA
STM (Yazılım ve Proje Etüt Hizmetleri) - ANKARA
TÜBİTAK BİLGEM (Bilgi Güvenliği ve İleri Elektronik Teknolojiler) - KOCAELİ
TÜBİTAK MAM (ARGE ve Sıfır Kafilesi Üretimi, Yazılım) - KOCAELİ
Malzeme, Kalıp ve Parça üreten firmalar:
AÇA OTOMOTİV (Askeri ve Ticari Şanzıman, Dişli, Miller Üretimi) - ANKARA
ALFATEC (Talaşlı İmalat) - ESKİŞEHİR
ASİL ÇELİK (Namlu ve Mermi Çelikleri) - BURSA
ATARD SAVUNMA (Kompozit Parça Üretimi, Motor Tasarım) - ESKİŞEHİR
BARIŞ ELEKTRİK (Roket Lançerleri, Kompozit Malzemeler) - ANKARA
COŞKUNÖZ (Makine ve Kalıp İmalatı) - BURSA
HEMA ENDÜSTRİ (Zırhlı Araçlar, Hidrolik Sistemler) - ANKARA
HİSAR ÇELİK (Zırh Çeliği Dökümü, Paletler ve Yürüyüş Takımları) - İSTANBUL
KÜÇÜKPAZARLI (Yapısal Uçak Parçaları İmalatı ve Montajı) - ANKARA
MEGE TEKNİK (Kablo Takımları, Elektromekanik) - ANKARA
MENSAN (İnşaat, Petrol, Gıda) - ANKARA
MES MAKİNA (Roket Parçaları, Roket Lançerleri) - KOCAELİ
MTU TÜRK (Tank ve Zırhlı Araç Motorları) - İSTANBUL
NUROL TEKNOLOJİ (Nano Teknoloji ve Gelişmiş Malzemeler) - ANKARA
OERLİKON (Kaynak Makineleri, Elektrot) - İSTANBUL
PAVO TASARIM (Elektronik Tasarım ve Üretim) - KOCAELİ
Pİ MAKİNA (İş Makineleri) - ANKARA
REPKON MAKİNA (Metal İşleme Takım Tezgahları ve Kalıpları ) - İSTANBUL
SAVAR KOMPOZİT (Balistik Koruyucu Ürünler) - KAYSERİ
SERPA HASSAS DÖKÜM (Vakumlu Hassas Döküm) - İSTANBUL
TEKNO KAUÇUK (Kauçuk Tasarım ve Üretimi) - KOCAELİ
TİBET MAKİNA (Döner Tabla, Dizli Rulman ve Ekipman) - İZMİR
TİMSAN (Havaalanlarında Kullanılan Çeşitli Araçlar) - İSTANBUL
TTAF ELEKTRONİK (Kablo Donanımları) - İSTANBUL
YOL-BAK (Taktik Tekerlekli Araçların Aksesuarlar) - ANKARA
Lojistik alanında faal olan firmalar:
ADA CAM (Yat, İnşaat, Kurşun Geçirmez Cam Üretimi) - İSTANBUL
AVS SARACİYE (Askeri Giyim) - ANKARA
GÜVENLİ YAŞAM (Koruma ve Emniyet Cihazları) - ANKARA
IDC (Araştırma, Teknoloji,Yazılım) - ANKARA
ÖZTEK TEKSTİL (Mühendislik Kumaşları, Tekstil Teknoloji Sistemleri) - TEKİRDAĞ
ÖZTİRYAKİLER (Askeri Kışla Teçhizatları) - İSTANBUL
PAGETEL SİSTEM Taşınabilir Askeri Muhabere Sistemleri İZMİR
TREYSAN (Çelik Yapılar) - ANKARA
TÜRK TIPSAN (Parenteral Solüsyon ve BİO Ürünler) - ANKARA
YAKUPOĞLU (Askeri Giyim, Bot ve Teçhizat) - ANKARA
(Bkz.: Tobb Savunma Raporu, 2011, s. 5-11).
