BORSALARDAKİ
DALGALANMALAR
Şubat
sonu Mart başı (2007)
itibariyle dünya borsalarında sert düşüşler oldu. Borsa
değerleri Arjantin’de yüzde 12,6; Brezilya’da yüzde 11,9;
ABD’de yüzde 5,8; Japonya’da yüzde 8; İngiltere’de yüzde 6;
İspanya’da yüzde 8,1; Rusya’da yüzde 20,1; Tayland’da yüzde
13,8; Türkiye’de yüzde 11, Çin’de yüzde 9 oranlarında
geriledi.
Paniğe
gerek yok, bu dalgalanmanın olacağı önceden biliniyordu ve belli
bir “düzeltme” ile sorun aşılır değerlendirmeleri yapıldı.
Kimine göre böylesi durumlarda yatırımcılar için en iyi
“reçete”, “sükuneti muhafaza etmektir”. Önceden bir
şeylerin görüldüğü doğrudur. Ama bunun belli bir “düzeltme”
veya borsa hareketinde “ince bir ayar”la atlatılmayacağı da
açık. Bu anlamda yatırımcıların da “sükuneti muhafaza
etmeleri” mümkün değil. Bu, işin doğasına aykırıdır.
Borsalardaki
dalgalanmalar, dünya ekonomisinin oldukça kırılgan olduğunu
göstermektedir. Çin hariç her bir ülkede farklı boyutlarda olsa
da ekonomik büyüme, yükseliş aşamasına varamamakta ve belli bir
durgunluk içinde seyretmektedir. Bunun ötesinde emperyalist ülkeler
ve uluslararası tekeller arasındaki rekabet, uluslararası çapta
rekor seviyeye varan birleşmeler ve devralmalar, Çin ekonomisinde
kriz belirtilerinin açığa çıkması, borsalardaki tedirginliğin
genel nedenleridir. Ama borsalardaki dalgalanmayı tetikleyen, bu
genel nedenler değildir. Tetikleyici bu genel nedenlerin bileşimini
oluşturan faktörlerdir. Bu faktörler şunlardır:
ABD’de
tüketicinin alım gücünün sınırlarına vardığı, bunun
2007’de kaçınılmaz olarak ekonomide durgunluğa neden olacağı,
siparişlerde ve üretimde gerilemelerin olacağı çok önceden
bilinmekteydi. Amerikan
ekonomisi şimdi böyle bir sürece girmiştir.
Amerikan
iç pazarında satışlarda belli bir durgunluk izlenmektedir.
Amerikan dış ticaret açığı 2006 yılı itibariyle rekor
seviyeye varmıştır. İpotek bankalarının iflasları birbirini
kovalamaktadır.
Amerikan
mali ve banka
sektöründe derin bir krizin işaretleri de önceden görülmekteydi.
Bunun nedeni karşılığı olmayan gayrimenkul kredileriydi. Bu
alandaki “balon” patlamış durumdadır.
Amerikan
sanayinde siparişler beklenenden de geri seviyededir. Ocak ayı
siparişleri bir ay öncesine göre yüzde 5,6 oranında
gerilemiştir. Bu, 6 yıldan buyana görülen en yüksek gerilemedir.
Amerikan ekonomisinde verimlilik de 2006’nın son çeyreğinde
oldukça gerilemiştir. Ekonomide büyüme oranı tahmini sürekli
aşağıya doğru düzeltilmiş ve sonunda da ABD Merkez Bankası,
ekonomide büyümenin gerilediğini, belli bir durgunluğun baş
gösterdiğini açıklamak zorunda kalmıştır.
Genel
olarak mali ve üretim alanındaki bu tek tek olguların aynı
kanalda birleşmeleri ve ekonomik krizin tetikleyicisi olmaları
beklenen bir gelişmedir. Şu veya bu ülkede ekonomideki büyümenin
devam ediyor olması (Örneğin Almanya) sorunun özünde hiçbir şey
değiştirmeyecektir.
Önümüzdeki
dönemde ABD’de iflasların sayısı artacaktır. Amerikan
gayrimenkul piyasasında zorunlu icra rekor seviyeye çıkmıştır.
10 milyon Amerikalı evsiz kalma tehlikesiyle karşı karşıyadır.
Gayrimenkul alanında balon patlamış ve fiyatlarda yüzde 25’e
varan düşmeler olmaktadır.
Özellikle
ABD-Asya ülkeleri, başta da Çin ve Japonya arasındaki ticaret
alanındaki çelişkilerin bir krize yol açacak boyutlara vardığı
da bilinmekteydi. Bu anlamda borsalardaki düşüşün
tetikleyicisinin Çin borsası olması tesadüfi değildir.
“Düşük
faiz” politikasıyla Amerikan ekonomisine 10 trilyona dolara yakın
bir miktar pompalandı. Böylece ABD Merkez Bankası, tarihin en
büyük değer şişmesine neden oldu ve son 6 yıl içinde para
miktarını akıl almaz boyutlarda artırdı. Piyasalarda dolaşan
bol miktardaki ucuz paranın, borsalara akması kaçınılmazdı. Bu
alanda elde edilen karlar da güçlü ekonomi, büyüyen ekonomi
olgusuna dayanmıyordu, kurlardaki dalgalanmalardan elde
edilmekteydi.
Borç
üzerine yükselen ve bolca karşılığı olmayan para basan
Amerikan ekonomisi, bütün spekülasyonlara tetikçilik yapan ana
spekülasyondur. Gelişmeler doların avro, yen ve yuan karşısında
büyük oranlarda değer kaybedeceği yönünde.
Doların
böyle bir sürece girmesi, dünya ekonomisinin krize girmesini
tetikleyecektir.
Mart 2007
