Hangi açıdan bakılırsa bakılsın kendiliğinden çöküş teorisi bir cümlede şöyle ifade edilebilir: Modern meta üretimi sistemsel bir kriz sürecine girmiştir ve bu kriz, ancak ve ancak meta üretimin -kapitalizmin- çöküşüyle sonuçlanabilir.
Bu krizin kanıtı nedir diye soracak olursanız, ancak birtakım imalarla karşılaşırsınız. Somut durumun somut analizi yok; kapitalist üretimin, sermaye hareketinin tarihsel eğilimini gösteren ampirik veriler yok. Kapitalizmin sonuna geldiğini gösteren maddi olgular ve bu olgulara dayanan bir trend yok. Ama kapitalizm çöküyor!
Kapitalizmin çöküşü a priori olgu olarak kabul ediliyor. Bunun ötesinde kapitalizmin kendiliğinden çökeceği anlayışını savunanlara kadercilik yön veriyor. Kapitalizmin geleceği iç çelişkilerinden dolayı daha baştan belirlenmiştir, bu gelecek, bu son değiştirilemez anlayışı hakim.