SOVYET
SOSYALİST CUMHURİYETLER BİRLİĞİ –
HALKIN
MADDİ REFAHININ ARTTIĞI ÜLKE
TEMEL
GÖSTERGELER
(100.
YILINDA BÜYÜK SOSYALİST EKİM DEVRİMİ)
8.
Makale
Kapitalist
ülkelerde ulusal gelirin yarısından daha fazlasına sömürücü
sınıflar tarafında el konurken, SSCB'de ulusal gelir emekçilerin
çıkarlarına göre paylaşılır.
2-Bütçede
ve işletme imkanlarında halkın lehine gelişmeler
Halk,
devlet hesabına işçilerin ve ücretli memurların sosyal
sigortasından yardımlar, sosyal bakımdan emeklilik maaşı, çok
çocuklu ve yalnız yaşayan anneler için yardımlar, öğrencilere
burslar, ücretsiz tıbbi bakım, sanatoryumlar ve dinlenme evleri
için ücretsiz ve uygun fiyatlı kalış belgesi, ücretsiz meslek
eğitimi ve başkaca bir dizi hizmet ve ayrıcalık almaktadır.
1957
yılında hizmetler ve ayrıcalıklar, emeklilik maaşının
artırılmasıyla (1
Ekim
1956) bağlam içinde en azından 192 milyar rubleye varacaktır.
3-Çarlık
Rusyası'na göre 1956'da işçilerin gerçek ücretinin artışı
1913'e
göre 1956'daki durum
|
|
Sanayi
ve inşat işçilerinin gerçek ücreti (vergilerin çıkartıldığı,
emekli maaşlarının, yardımların; devlet hesabına ücretsiz
etimin, şifa tedavilerinin, başkaca hizmetlerin ve
ayrıcalıkların eklendiği durumda ücret)
|
3,4 misli (artış)
|
Aynı
faktör, işsizliğin yok edilmesinin dikkate alındığında da
geçerlidir
|
3,7
misli (artış)
|
Aynı
faktör, kısaltılmış işgününün dikkate alındığında da
geçerlidir
|
4,8
misli (artış)
|
Devrim
öncesi döneme göre SSCB'de gerçek ücretin artışı, birçok
faktöre bağlıdır. Nominal ücretler, meta ve hizmet
fiyatlarından oldukça daha hızlı artıyorlardı. Devrimden önce
içi bütçesinin yüzde 20'den fazlasını, bazı durumlarda üçte
birini oluşturan kiralar ve belediye hizmetleri için giderleri,
şimdi beşte bir ila altıda bire geriledi. Ücretin yanı sıra
işçiler, devletten sosyal sigorta hizmetleri, farklı destekler,
emeklilik maaşları, burslar, tatil parası, biçiminde; ücretsiz
öğretim, ücretsiz tıbbi bakım vs. biçiminde yardımlar
alıyorlar. Devrimden önce işçilere, kişisel ücretin dışında
mesleki eğitim ve tıbbi bakım için verilen hizmetler oldukça
önemsizdi. İşçi, genellikle ücretli tatil alamıyordu.
Tahminlere göre 1956'da sanayi ve inşat işçisinin kişisel
ücretini aşan hizmetler, (karşılaştırılabilir fiyatlar
bazında) 1913'dekinin 20 misliydi.
Gerçek
ücretin belirlenmesinde SSCB'de hiçbir biçimde işsizliğin
olmadığı dikkate alınıyordu. Nihayetinde SSCB'de işgününün,
Çarlık Rusyası'ndakine göre oldukça kıza olduğu ve bundan
dolayı işçinin her iş saati için daha yüksek ücret aldığı
hesaba katılmalıdır.
4-Çarlık
Rusyası'nda emekçi köylülerin (kulaklar hariç) gelirine göre
1956 yılında köylülerin gerçek gelirinin artışı
1913'e
göre 1956'da artış
|
|
Vergiler
ve başkaca yükümlülükler çıkartıldıktan sonra emekçi
köylülerin kooperatif ve özel ekonomiden elde ettiği parasal
ve ayni gelirler (çalışan başına ve karşılaştırılabilir
fiyatlara göre hesaplanmıştır)
|
4,0
misli (artış)
|
Emekçi
köylülerin tarımda elde ettikleri gerçek gelir (Devlet
hesabına ücretsiz eğitim ve sağlık hizmetleri, emekli
maaşları, yardımlar ve başkaca hizmetler dikkate alınmıştır)
|
5,4
misli (artış)
|
Aynı
faktör geçerlidir (bölünmez fonların ve kolhoz stoklarının
artırılması için kullanılan ödentiler dahil)
|
6,0
misli (artış)
|
Çarlık
Rusyası'nda emekçi köylülerin yaşam standardı oldukça düşüktü.
Öyle ki, dilenci gibi bir yaşam sürdüren kent işçisinin durumu
emekçi köylününkinde oldukça daha iyiydi.
Çarlık
Rusyası'nda emekçi köylüler, sayısız vergi ödemek ve (başkaca)
mükellefiyetleri yerine getirmek zorundaydı ( Toprak vergileri,
toprak kiralama bedeli, sigorta primleri, başkaca yükümlülükler
ve hizmetler vs.). Bu hizmetlerin toplam miktarı tarımdan
gelirlerin yuvarlak olarak yüzde 20'sine varıyordu. Şimdi ise
kolhoz köylüleri tarafından ödenen vergiler ve başkaca
yükümlülükler, tarımdan gelirlerin yüzde 4'üne bile
varmamaktadır.
Çarlık
köyü, oldukça geri bir kültür seviyesindeydi. Çoğu köylü
okur-yazar değildi. Çoğunlukla bütün köylüler, çocuklarına
ilköğretim dahi sunma olanağına sahip değillerdi. Tıbbi bakımda
da durum daha iyi değildi.
Tahmine
göre 1956'da SSCB'de kolhoz köylülüğünün devlet hesabına
elde ettiği hizmetler ve ayrıcalıklar (bunlara emekli maaşları,
çocuk yardımları, ücretsiz eğitim, tıbbi bakım ve sosyal ve
kültürel bakımın başkaca türleri dahildir) 1913'e göre
yaklaşık 38 misli artmıştı (Çalışan başına ve
karşılaştırılabilir fiyatlara göre hesaplanmıştır).
5-Ev
işlerinde kadının işini kolaylaştıran adımlar
Lokanta
ve yemekhanelerin gelişimi, kadınları verimsiz ev işlerinden
kurtarmaya katkı sunan önemli bir faktördür. SSCB'de sıkı bir
kamu yemekhaneler, lokantalar ve büfeler ağı oluşturulmuştur.
Lokanta ve yemekhanelerin cirosu 1956'da devlet ve kooperatif
ticaretinin toplam perakende cirosunun yüzde 11'ini oluşturuyordu;
bu oran 1928 yılında yüzde 4 idi.
6-Toplam
meta cirosunda gelişme
Bütün
ticaret sistemlerinin toplam meta cirosunda devlet ve kooperatif
ticaretinin payı 1932'de yüzde 83 ve 1956'da da yüzde 93
oranındaydı; kolhoz pazarında satılan ürünlerin miktarı
artarken, kolhoz pazarının payı görece gerilemiştir. Kolhoz
ticaretinin fiyatları, devlet perakende ticaretinin fiyatlarının
biraz üzerindeydi; bu nedenle Sovyet ticaretinin toplam cirosunda
kolhoz ticareti payının azalması gerçek ücreti artıran ek bir
faktör olarak görmek gerekir.
7-Sovyet
iktidarı döneminde en önemli gıda maddelerinin tüketim seyri
Aşağında
Petersburg, Bogorodsk (Moskova vilayeti) tekstil işçileri ve
Kostroma vilayetinde tekstil kazası Sereda; ayrıca Karkov, Vologda,
Vyetka, Voroneş vilayetlerinden yoksul köylülerin ve orta
köylülerin devrimden önceki aile ve bütçe araştırmaları
verilerini 1956'da gerçekleştirilen Leningrad, Moskova bölgesinde
Noginsk, İvanova bölgesinde Furmanov tekstil işçilerinin aile ve
bütçe araştırmalarını, ayrıca Karkov, Vologda, Kirov ve
Voroneş bölgelerinde kolhoz köylülerinin aile bütçeleri
verilerini karşılaştırmalı veriyoruz. Bu verilerin
karşılaştırması, en önemli gıda maddelerinin kişi başına
tüketiminin aşağıdaki gibi attığını göstermektedir.
Devrimden
önceki duruma oranla 1956
|
||
Leningrad,
Noginsk ve Furmanov'da tekstil işçi aileleri
|
Karkov,
Vologda, Kirov ve Voroneş bölgelerinde kolhoz köylü aileleri
|
|
Et
ve (domuz) yağı
|
200
|
206
|
Süt
ve süt ürünleri
|
355
|
251
|
Yumurta
|
223
|
359
|
Şeker
|
221
|
298
|
Ekmek
ve fırın ürünleri
|
91
|
86
|
Patates
|
129
|
233
|
Çarlık
Rusyası'nda işçi ailesi oldukça ilkel konut koşularında
yaşıyordu.1908'de Petersburg'da gerçekleştirilen işçi aileleri
bütçesi araştırmasının gösterdiği gibi, bekar işçilerin
yaklaşık yüzde 70'i sadece yarım bir yatak, bir yatak veya bir
uyuma yeri kiralamışlar. İşçi ailelerinin aşağı yukarı yüzde
43'ünün bir yatağı veya bir uyuma yeri vardı.
Bu
olağanüstü sefil konut şartlarına rağmen işçi aileleri
bütçesinin ortalama yüzde 20'si konut masraflarına (ısınma ve
aydınlatma dahil) gidiyordu; hatta, bazı durumlarda bu giderler
ücretin üçte birine denk düşüyordu. Şimdi kiralar ve belediye
hizmetleri işçi ailesi bütçesinin ortalama yüzde 4 ila 5'ine
denk geliyor.
8-
SSCB'de ortalama yaşam süresi
Çarlık
Rusya'sına göre SSCB'de ortalama ömür iki mislinden fazla
artmıştır.
Ölüm
oranının oldukça düşmesinden dolayı SSCB'de ortalama ömür
1955-1956'da Çarlık Rusya'sındaki duruma göre iki mislinden fazla
ve 1926-1927 yıllarındaki SSCB'ye göre de 1,5 misli artmıştır.
9-SSCB'de
doktor ve yatak sayısı
SSCB'de
halkın tıbbi bakımı ücretsizdir. Ücretsiz sağlık hizmeti,
hastanelerden, polikliniklerden, sağlık bakım yerlerinden,
başkaca, ön koruyucu ve sıhhi tedbirlerle ve salgınlarla mücadele
ile ilgili kurumlardan oluşan geniş bir ağa sahiptir.
Sovyet
iktidarı sürecinde halkın tıbbi bakımı oldukça
iyileştirilebilmiştir. Çarlık Rusyası'nda 10.000 kişiye bir
doktor düşerken, şimdi SSCB'de her 10.000 kişi başına 17 doktor
düşmektedir. 1913'de her 10.000 kişi başına 13 yatak düşerken,
şimdi 70 hastane yatağı düşmektedir. Orta Asya ve Kazakistan'da
halkın tıbbi bakımı oldukça güçlü bir ilerleme göstermiştir.
Bugün bu bölgelerde, 1913 Çarlık Rusyası'ndan olandan daha
fazla doktor vardır.
Ücretsiz
tıbbi yardımın dışında SSCB'de işçilere ve ücretli
memurlara, çalışma yeteneğinin yeniden tam kazanılmasına kadar
çalışamazlık dönemi boyunca yardım verilmektedir. Bu yardım
ücretin yüzde 90'ı kadar tutmaktadır. İş kazasından veya
mesleki hastalıktan dolayı geçici çalışamazlık durumunda
yardım ücretin yüzde yüzüne varır.
10-Doktor
sayısı bakımından SSCB-kapitalist ülkeler karşılaştırması
SSCB'de
halkın hizmetinde olan doktor sayısı, kapitalist ülkelerdekinden
daha fazladır.
SSCB'de
1957'de 10.000 kişiye 17 doktor düşerken, 1954'te ABD'de 13 doktor
düşmekteydi.
11-SSCB'de
sanatoryum, dinlenme yerleri ve kaplıca sayısında gelişme
SSCB'de
çok sayıda sanatoryum, dinlenme yerleri ve kaplıcalar emekçilerin
hizmetindedir.
1956
yılında yaklaşık 3 milyon işçi ve ücretli memur ücretsiz
veya da toplam masrafların sadece yüzde 30'una denk düşen özel
indirimli fiyatlar üzerinden sosyal sigorta hesabına
sanatoryumlarda ve dinlenme evlerinde kalma belgeleri almışlardır.
Ayrıca on binlerce işçi ve ücretli memur, devlet hesabına
ücretsiz kalış belgeleri veya da işletme fonları hesabına,
işletme çalışanlarına bakımda sosyal ve başkaca harcamaları
için tahsislerden veya başkaca kaynaklardan indirimli kalış
belgeleri almışlardır.
1956
yılında 5 milyondan daha fazla emekçi, sanatoryumlarda ve dinlenme
evlerinde (günlük dinlenme yerleri hesaba katılmamıştır) tedavi
ve dinlenme için kalmışlardır.
1956
yılında yaklaşık 6 milyon çocuk ve genç, tatil kamplarında,
çocuk sanatoryumlarında gezi ve turist merkezlerinde kalmışlardır
veya yazın kırda ana okullarına, kreşlere ve çocuk yurtlarına
yerleştirilmişlerdir.
12-SSCB'de
konut alanında durum
Büyük
Sosyalist Ekim Devrimi'nden önce işçilerin, küçük ücretli
memurların ve ailelerinin konut durumu oldukça kötüydü.
Rutubetli, soğuk yeraltı sığınaklarında ve konut kışlalarında
2-3 insan bir odada olmak üzere ikamet ediyorlardı. Örneğin 1912
yılında Moskova'da 325.000 kişinin oturduğu 24.500 küçük
odalardan oluşan konutlar vardı. Ural'da, Donets
Havzası'nda ve Bakü'de işçiler oldukça kötü konutlarda
yaşıyorlardı. Yoksul mahallelerin yanında aristokratların
sarayları ve burjuvazinin villaları yükseliyordu; bunların
içinde sadece bir aile oturuyordu ve bir kişi birkaç 100 metre
kareyi kullanıyordu.
Ekim
Devriminden sonra konut ilişkileri işçiler ve ücretli memurlar
için hızla değişti.
Komünist
partisi ve Sovyet hükümeti eskisi gibi, bütün vatandaşların
konut durumunu iyileştirmek için sürekli çaba harcamaktadır.
Sovyetler
Birliği'nde konut yapımı geniş bir cephede ilerlemektedir.
Emperyalist
savaşta, müdahale savaşında,, iç savaşta ve Büyük Anavatan
Savaşı'nda kent konut fonu en ağır bir biçimde etkilenmiştir.
Bilindiği gibi sadece Büyük Anavatan Savaşı'nda 1710 kentsel
yerleşim yeri tamamen veya kısmen yerle bir edilmişti. Bu imhalara
rağmen kent konut fonları, 1913 yılında 180 milyon metre kare
olan konut alanını 1956 sonunda 668 milyon metre kareye, yani 3,7
misline çıkartmıştır.
SBKP
MK'sının ve SSCB Bakanlar Konseyi'nin “SSCB'de konut inşasının
gelişmesi üzerine” kararı, konut yapımını, ilk 10-12 sene
içinde konut yetersizliğini tamamen ortadan kaldırma amacıyla
daha güçlü olarak ilerlemeyi öngörmektedir.
Bununla
uyumluluk içinde altıncı beş yıllık planda toplamda 328 milyon
metre karelik konut inşa etmek ve yerleşmek öngörülmektedir. Bu,
1913'deki kentsel toplam konut fonunun 1,8 mislidir.
Sovyet
iktidarı döneminde devlet ve kooperatif örgütleri (kolhozlar
hariç) tarafından ve kent halkının kendi imkanları ve devlet
kredileri yardımıyla toplam alanı 507 milyon metre kareye varan
konutlar inşa edilmiş veya yeniden oturulabilir hale getirilmiştir
Son 11 sene içinde (1946-1956) kolhoz köylüleri ve kırsaldaki
aydınlar 5,6 milyon konut yapmışlardır.
Not:
Bu makalenin tamamı ”RAKAMLARLA
SOVYET İKTİDARININ 40 YILI” kitabından alınmış çevridir.
*
9.
Makale:
100.
YILINDA BÜYÜK SOSYALİST EKİM DEVRİMİNİN ÖĞRETTİKLERİ –
ÇIKARTILMASI
GEREKEN DERSLER
